ایجاد پوشش مناسب در اطراف پاجوش خرما بعد از کاشت آن در خزانه یا زمین اصلی نیز از عواملی است که میتواند گیاه را در مقابل عوامل نامساعد محیطی از جمله سرما و گرما محافظت نماید .یکی از مناسب ترین و فراوان ترین این مواد برگ نخل خرما است که تقریباً در تمام مناطق جهت پوشش دادن پاجوشهای کشت شده مورد استفاده قرارمی گیرد. به این منظور هر پاجوش بوسیله 8ـ6 برگ خرما که قسمت پایین و خاردار آن حذف شده پوشانده می شود عمل پوشش دادن پاجوشها هرچه زودتر انجام شود بهتر است.

پس از کاشت پاجوش و تهیه تشتک اطراف آن باید اطراف تنه پاجوش را با مالچ مناسب (کلش گندم ، خاک اره سالم و غیره) پوشش داد این کار باعث کاهش میزان تبخیر آب و جلوگیری از رشد علفهای هرز می گردد.

کاشت پاجوش در زمین اصلی یا خزانه انجام می گیرد کشت در خزانه بدلیل مراقبت و رسیدگی بهتر احتمال گیرایی پاجوشها را افزایش می دهد کاشت در خزانه به دو روش کرتی و جوی و پشته انجام میگیرد. ابعاد کرت بسته به بافت خاک متفاوت است.

در خاک با بافت متوسط معمولاً ابعاد کرتها 10*4 متر در نظر گرفته می شود و پاجوشها به فاصله یک متر از یکدیگر کاشته می شود .

در روش جوی و پشته عرض پشته ها حدود 100ـ 75 سانتیمتر و پاجوشها به فاصله یک متر از هم روی پشته کاشته می شود همچنین می توان عرض پشته ها را دو برابر گرفت و پاجوشها را در دو طرف پشته بصورت مثلثی کشت نمود پس از آماده سازی خزانه اقدام به حفر گودالی به ابعاد حدود یک متر (بسته به اندازه پاجوش) می نمایند جهت پر کردن چاله ها می توان از مخلوط ماسه بادی و خاک سطح الارض زراعی به نسبت مساوی یا مخلوط کود حیوانی ماسه و خاک سطح الارض استفاده نمود

مناسب ترین کاشت عمقی است که محل بزرگترین قطر پاجوش با سطح خاک هم سطح گردد

بعد از پایان عملیات جداسازی پاجوش قاعده برگهای پیر و برگهای پایینی پاجوش تا نزدیکی لیف ها حذف میگردند.      و قاعده پاجوش عاری از برگ باقی گذاشته می شود بهتر است پاجوش توسط محلول قارچ کش مناسب به منظور جلوگیری از رشد قارچهایی که منجر به پوسیدگی جوانه اصلی پاجوش میشوند ضدعفونی گردد

نکته: در صورت عدم امکان کاشت به موقع پاجوش می توان تا حدود 20 روز پس از جداسازی پاجوش نسبت به نگهداری آن در آب (فقط ریشه درون آب) اقدام نمود.

  1ـ رقم

2ـ زمان کاشت پاجوش

3ـ نحوه جداسازی

رقم :

گیرایی پاجوش ها در ارقام مختلف متفاوت است که بستگی به قدرت ژنتیکی ریشه زایی و تحمل شرایط ناهنجار محیطی دارد

زمان کاشت پاجوش:  براساس تجارب موجود در کشور مناسب ترین زمان جهت انتقال و کاشت پاجوش در اغلب مناطق خرما خیز کشور به ترتیب فصلهای بهار و پاییز میباشد.

نحوه جداسازی: برای جداسازی پاجوش از پایه مادری ابتدا باید نخلستان ها را آبیاری نمود بعد از گاورو شدن خاک پای نخل باید خاک اطراف آن را کنار زد  به طوری که محل اتصال پاجوش به پایه مادری ظاهر گردد.

 نکته :قبل از انجام عملیات جداسازی پاجوش برگهای اضافی و خشک هر پاجوش ابتدا حذف و سپس بقیه برگها جمع شده و توسط طناب باریک یا بوسیله برگ خرما به هم بسته شوند تا در حین کار جداسازی پاجوش اولاً به پاجوش آسیب نرسد ثانیاً برای عملیات جداسازی ایجاد مزاحمت نکند.

 پس از مراحل فوق پاجوش برای جداسازی آماده می باشد جهت جداسازی پاجوش باید از افراد ماهر و مجرب استفاده نمود ناف پاجوش پس از جداسازی باید کاملاً صاف و سالم باشد.

برای قطع محل اتصال پاجوش به نخل مادری ( ناف) از وسیله ای بنام دیلم که دارای تیغه برنده تیز و فولادی است استفاده می گردد.

پاجوش را باید طوری از پایه مادری جدا کرد که ناف آن سالم و حداقل یک ریشه سالم داشته باشد پاجوشهای فاقد ریشه به دلیل عدم گیرایی ارزش کاشت نداشته و معمولاً سبز نمی شوند.

  1ـ پایه مادری باید سالم و شاداب باشد

2ـ پاجوش باید جوان در وضعیت رشد سریع به قدر کافی بزرگ و تقریباً استوانه ای شکل باشد

3ـ پاجوش باید ریشه دار باشد

4ـ پاجوش باید توسط کارگران ماهر و مجرب از تنه مادری جداسازی شده باشد

5ـ محل قطع پاجوش باید کوچک صاف بدون ترک و شکاف باشد.

6ـ هیچ گونه آلودگی به آفات و بیماریها نداشته باشد.

7ـ تعداد پاجوشهای متصل به تنه مادری نباید زیاد باشد مناسب ترین تعداد 5ـ3 پاجوش پای هر نخل مادری است.

8ـ وزن پاجوش بین 25ـ10 کیلوگرم باشد

9ـ پاجوش 5ـ3 ساله باشد و قطر قاعده آن 35ـ20 سانتی متر باشد.

  1ـ تولید پاجوش معمولاً در دوره کوتاهی از زندگی نخل (20ـ8 سال اول ) صورت می گیرد.

2ـ درصد تلفات نسبتاً بالا و نیاز به واکاری مجدد دارد( میانگین درصد گیرایی پاجوش در ارقام مختلف حدود 60% است)

3ـ زمان نسبتاً طولانی جهت ثمر دهی (6سال به بالا) نیاز است.

4ـ عدم امکان تولید انبوه نهال (هر درخت خرما در طول عمر خود حداکثر 30 ـ 20 پاجوش در شرایط مطلوب تولید می کند)

5ـ نیاز به کارگر ماهر و مجرب جهت جداسازی از تنه مادری دارد

6ـ هزینه زیاد جداسازی

7ـ امکان انتشار آفات و بیماریها

  1ـ تکثیر خرما از طریق بذر :تکثیر از طریق بذر (هسته) قدیمی ترین روش تکثیر خرما می باشد وتقریباً منشاء همه ارقام موجود در دنیا بذر می باشد تکثیر از طریق بذر در برنامه های تجاری تولید خرما منسوخ شده می باشد.

تکثیر از طریق بذر عمدتاً در برنامه های اصلاح وبه نژادی خرما و همچنین تولید نهال به منظور مصارف غیر خوراکی نظیر احداث فضای سبز یا تولید چوب به منظور نئوپان سازی می تواند مفید باشد.

2ـ تکثیر از طریق پاجوش:

منجر به حفظ کلیه صفات و خصوصیات پایه مادری در گیاه جدید می گردد در حال حاضر رایج ترین مناسب ترین و ارزان ترین روش تکثیر نخل در دنیاست که توسط نخل کاران ایران نیز در نخلستانها انجام می شود.

بطور کلی خرما محصول نقاط حاره است اگر چه در نقاط نیمه گرمسیری نیز کشت شده است رشد خرما در نقاطی میسر است که دارای زمستان معتدل و تابستان گرم و خشک برای رسیدن میوه باشد و مدت 7ـ5 ماه از زمان گرده افشانی تا برداشت میوه باران یا رطوبت بیش از اندازه وجود نداشته باشد

عوامل آب و هوایی ، خاک، آب، توپوگرافی از جمله عوامل تعیین کننده مناسب بودن یک منطقه جهت کاشت خرما هستند.

برحسب رقم و شرایط رشد، وزن میوه خرما بین 2 الی 60 گرم طول طول آن 18 الی 110 میلیمتر و عرض آن بین 8 الی 32 میلیمتر متغیر است از نظر رنگ میوه ارقام خرما متفاوت است ولی عمدتاً دو رنگ زرد و قهوه ای در اغلب ارقام دیده می شود از نظر جنس و میوه ارقام خرما به سه گروه نرم (تر) خشک و نیم خشک تقسیم می شود.

میوه های بذر دار تشکیل شده دارای مراحل رشد مختلفی با نامهای حبابوک، کیمری، خلال،رطب و تمر هستند.

حبابوک:

میوه کوچک، نابالغ و سبزرنگی که بعد از گرده افشانی تشکیل می شود را حبابوک گویند طول دوره حبابوک از 1تا 3 هفته بطول می انجامد

کمیری:

در این مرحله میوه رشد کرده و به رنگ سبز روشن در می آید این مرحله طولانی ترین مرحله رشد و نمو میوه می باشد.

خلال(خارک):

 این مرحله معروف به مرحله تغییر رنگ است که در آن رنگ میوه از سبز به زرد یا زرد کمرنگ ، صورتی یا قرمز تغییر می یابد

رطب:

در مرحله رطب ، میوه ها کم و بیش شفاف شده و رنگ آنها از رنگ دوره خلال به رنگ قهوه ای یا نزدیک به سیاه تغییر می یابد این تغییر رنگ با نرم شدن بافت میوه نیز همراه است.

تمر:

آخرین مرحله رسیدگی میوه خرما را تمر می گویند در این مرحله میوه مقادیر فراوانی از رطوبت خود را از دست می دهد تا آنجا که در اثر افزایش نسبت قند به آب در میوه ، امکان تخمیر قندهای موجود در میوه به شدت کاهش یا کاملاً متوقف میشود.

 هسته

برحسب رقم شرایط رشد دارای وزنی بین 5/0 تا 4 گرم، طول 12 تا 36 میلی متر و عرض 6 تا 13 میلیمتر می باشد

هسته حالتی کشیده واز سمت شکم دارای یک شیار طولی است .

گریبانه (اسپات)

گریبانه ها یعنی پوششهایی که خوشه های گل را تا زمان رشد کامل در بر می گیرند بر روی نقطه رشد در زوایای شاخه ها بصورت جوانه ظاهر می شوند آنها از درون غلافهای لیفی که قاعده محور برگ را تشیکل می دهند ظاهر می شوند

گریبانه ها در ابتدا سبز رنگ و سپس قهوه ای میشوند گریبانه های نر از گریبانه های ماده معمولاً کوتاه تر و پهن تر هستند متوسط تعداد آنها در نخل ماده در حدود 12ـ6 و در نخل نر قدری بیشتر است

گل آذین(خوشه گل)

با شکافتن گریبانه یا اسپات گل آذین که سنبله مرکب است آشکار می شود و ساقه اصلی یا محور خوشه رویت               می گردد رشد این محور ادامه یافته و در هنگام رشد کامل طول آن بسته به رقم گاهی تا 2 متر یا بیشتر می رسد سنبلکها براق و طول آنها از 10 سانتیمتر تا 1 متر یا بیشتر متغیر است تعدادشان در هر خوشه گاهی تا 150 عدد              می رسد گلها کوچک، معمولاًٌ زرد رنگ، سفت و چرمی، چسبیده به محور سنبلک و بی پایه اند و در انحنای سنبلک ایجاد می شوند

گلهای نر معطرند و از 3 کاسبرگ، 3 گلبرگ تخم مرغی ناقص و روپوش دار ، 6 پرچم با محورهای کوتاه نوک تیز و برافراشته تشکیل شده اند

گلهای ماده 3کاسبرگ دارند که بصورت کاسه کوچکی بنظر می آیند هر گل ماده دارای سه گلبرگ مدور فلسی، 6  پرچم ناقص و سه پرچم آزاد با تخمکهای مستقیم و بی پایه و کلاله خمیده است در گلهای تلقیح شده معمولاً2برچه نارس می ماند و تنها یکی به میوه تبدیل می شود.

برچه های نارس بصورت دواندام کوچک قهوه ای در کنار میوه تازه تشکیل شده باقی می مانند و پس از مدتی می رسند